Γράφει και επιμελείται ο Ροντογιάννης Μ. Νικόλαος (Σουραβλιάς) Τ. Γεωπόνος
Ήταν Αύγουστος του `80 όταν οι γονείς μου έχοντας ξεφύγει από την παγίδα της ξενιτιάς στον μακρινό Καναδά αποφάσιζαν να επιστρέψουν στην πατρίδα μας, στον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Εκείνη λοιπόν την περίοδο γνώριζα για πρώτη φορά τους συγγενείς μου, το παππού μου το Νικόλα, τη βαβά μου τη Νήσω, τους συγχωριανούς μου και το χωριό μου.
Τα βιώματα που αναφέρω αφορούν τον παππού μου το Νικόλα έναν όμορφο και γαλήνιο άνθρωπο, πάντα χαμογελαστό, καλοσυνάτο και πράο, με ιδιαίτερη ευγενική ψυχή και καρδιά, που αν και μεγάλωσε σε δύσκολες εποχές, βιώνοντας πολέμους και κατοχές εντούτοις κατάφερε να δημιουργήσει μια όμορφη οικογένεια στην οποία περίσσευε η αγάπη.
Μεγαλώνοντας στο ίδιο κατώι με το Νικόλα και τη Νήσω, η παιδική και η εφηβική μου ψυχή μπολιάστηκαν τόσο από τις καθημερινές εμπειρίες που βίωνα μαζί τους, όσο και από τις αμέτρητες ιστορίες που μου διηγιόταν για τη ζωή τους, στα δύσκολα χρόνια της κατοχής και των πολέμων.
Μεταξύ των εμπειριών που βίωνα θυμάμαι χαρακτηριστικά το παππούλη μου, να σηκώνεται καθημερινά μπονόρα μπονόρα, να παίρνει το τσαπί του, έναν ντροβά μέσα στον οποίο τοποθετούσε το τσεκούρι του, ένα ακόνι, το κλαδευτήρι του και λίγο ψωμοτύρι με νερό, να τα φορτώνει στη γαϊδαρέλα του και να πηγαίνει εκεί που η καρδιά και η ψυχή του γαλήνευαν. Αργά το σούρουπο όταν επέστρεφε καθώς προσπαθούσε να ζεστάνει τα πόδια του πάνω σ` ένα θερμαινόμενο κεραμίδι, μου εξιστορούσε ότι πήγαινε να ξελλογγώσει αγριοκουτσουπιές, πουρναρόλαγγους και κουμαρόλαγγους στα Γύφτικα, στο Στεφάνι και στην Καλαβρού με σκοπό να αναζητήσει και την ελάχιστη σπιθαμή γης για να βάλει κλήματα και να μεγαλώσει την αμπελοκαλλιέργειά του. Πήγαινε για να ημερέψει και πολλές φορές για να παλέψει με το κακοτράχαλο και σκληρό περιβάλλον, διαμορφώνοντας το ανάλογα με την κλίση του εδάφους σε αναβαθμίδες – σκάλες μικρές ή μεγάλες, έχοντας σαν εφόδιο το μοναδικό υλικό που υπήρχε σε αφθονία τις…….. πέτρες.
Κατόπιν στο νέο κτήμα καλή ώρα σαν την εποχή που τώρα διανύουμε, φύτευε βέργες σε αποστάσεις ενός μέτρου περίπου τη μια από την άλλη και οι οποίες είχαν ετοιμαστεί από το κλάδεμα της προηγούμενης χρονιάς και τοποθετηθεί μέσα σε χώμα για να μπορέσουν να ριζώσουν. Για το κλάδεμα του αμπελιού περίμενε πρώτα τη χρονική περίοδο που θα γέμιζε το φεγγάρι. Θεωρούσε ότι όπως ο ήλιος συμμετέχει στη δημιουργία και στην ανάπτυξη της ζωής, όπως η γη αναπνέει προς τα μέσα από το μεσημέρι έως τα μεσάνυχτα και αναπνέει έξω από τα μεσάνυχτα έως το μεσημέρι, έτσι και το φεγγάρι όπου δίνει φως έχει μια επίδραση βαρύτητας στη γη, στην ροή της υγρασίας του εδάφους και των φυτών με επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Έτσι, τον θυμάμαι χαρακτηριστικά να συμβουλεύει να μην κλαδεύουν , να μην φυτεύουν, να μην κεντρώνουν και να μην κουρεύουν τα ζώα τους, αν πρώτα δεν γέμιζε το φεγγάρι.
Κάπως έτσι ο Νικόλας διάβαινε τον μακρύ και δύσβατο, ανηφορικό δρόμο της ζωής του, έσφυζε δε από ηθική ικανοποίηση για τα δημιουργήματά του, αφού μαυτόν τον τρόπο κατάφερνε όχι μόνο να ημερεύει τα χωράφια του, να απλώνει όλο και περισσότερο τ αμπέλια του και να διασφαλίζει για την φαμίλιά του όλα εκείνα τα προϊόντα που μπορούν να προκύψουν από μια τέτοια ευλογημένη καλλιέργεια (αμπελόφυλλα, αμπελοβλάσταρα, σταφύλια, σταφίδες, μούστο, μουσταλευριά, πετιμέζι, κρασί, ξύδι και τσίπουρο) αλλά και να δημιουργεί και μια προίκα για τους απογόνους του.
Ήταν η καλότυχη πραγμάτωση της προσδοκίας του μπάρμπα Νίκου του Σουραβλιά αλλά και όλων των Τσουκαλαδιωτών να μετατρέπουν με την σκληρή εργασία μια άγονη γη γεμάτη από βράχους, πουρνάρια, ασφελαχτούς και σχίνους, σε γόνιμη γη φυτεύοντας αμπέλια και λιοστάσια για μια καλύτερη ζωή, για ένα καλύτερο αύριο, για ένα λαμπρότερο μέλλον δικαιώνοντας πανηγυρικά κι ένα γνωμικό βγαλμένο από το Λαό και το οποίο λέει χαρακτηριστικά :……. “ Φύτεψε κλήμα να φάνε τα παιδιά σου“…..
Μια παρόμοια εικόνα αντίκρισα στη θέση “Κλειδί“ στο χωράφι του αγαπητού μου φίλου και συγχωριανού μας, του Ροντογιάννη Κ. Ηλία (Ματαφία), όταν μια κακοτράχαλη και άγρια περιοχή είχε πρόσφατα ημερευτεί από ένα άλλο μεγάλο και εξίσου όμορφο άνθρωπο του χωριού μας τον μπάρμπα Άγγελο Τυπάλδο (Θειακό), πρότυπο κι αυτός όπως άλλωστε και όλοι οι Τσουκαλαδιώτες Τίμιων και Εργατικών Ανθρώπων.
Ο φίλος Ηλίας, ξενιτεμένος από μικρή ηλικία στο Βέλγιο ποτέ δεν σταμάτησε να αγαπά και να νοσταλγεί τον τόπο που γεννήθηκε και τον ανέθρεψε και ποτέ ο καημός του δεν σταμάτησε να καίει κάθε φορά που σκέφτονταν τους φίλους και τους συγγενείς του. Έχοντας λοιπόν το μεράκι, την αγάπη αλλά και την επιθυμία να βάλει κι αυτός ένα λιθαράκι για να συνεχίσει το έργο του πατέρα του, μου ζήτησε να μοιραστούμε γνώσεις και εμπειρίες μου, προκειμένου στην ημερεμένη πλέον γη, την απαλλαγμένη από τα πουρνάρια, τις κουμαριές και τα ρούσκλα γη, να φτιάξουμε ένα μικρό αμπελάκι.
Με μεγάλη μου χαρά αποδέχτηκα την πρόσκληση – πρόκληση του φίλου μου Ηλία και τον Μάρτιο του 2011 στις διαμορφωμένες πλέον σε αναβαθμίδες-σκάλες ξεκινήσαμε μια σειρά από εργασίες, οι οποίες συνίσταντο στα εξής:Aρχικά προσθέσαμε καλά χωνεμένη κοπριά από αιγοπρόβατα γνωρίζοντας ότι η κοπριά αποτελεί εδώ και αιώνες μια άριστη φυσική πηγή θρεπτικών ουσιών για όλες τις καλλιέργειες, αφού αυξάνει την αποταμιευτική ικανότητα του εδάφους σε νερό και θρεπτικά συστατικά, καταστέλλει τις φυτικές ασθένειες που προέρχονται από το χώμα, ενώ μπορεί και τροποποιεί το pH του εδάφους, βοηθώντας την ανάπτυξη και την επέκταση της ρίζας του φυτού.
Στη συνέχεια αφού πραγματοποιήσαμε επιφανειακή άροση σε βάθος περί τα 15cm-20cm με την βοήθεια σκαπτικού μηχανήματος για την ενσωμάτωσή της κοπριάς, φυτεύσαμε 100 εμβολιασμένα έριζα μοσχεύματα βερτζαμί. Ψαλιδίζοντας τις ρίζες κάθε μοσχεύματος, τα τοποθετήσαμε επί των γραμμών σε απόσταση 1μ το ένα από το άλλο, ενώ η μεταξύ των γραμμών απόσταση διατηρήθηκε στα 1,2μ με απώτερο σκοπό να είναι πιο άνετη και ευκολότερη η εφαρμογή των καλλιεργητικών φροντίδων του αμπελιού με μηχανικά μέσα. Ένα σιδερένιο υποστύλωμα επίσης, τοποθετήθηκε δίπλα από κάθε μόσχευμα με σκοπό αυτό καθώς αναπτύσσεται να μπορεί να προσδεθεί πάνω στο υποστύλωμα για να αποκτήσει κορμό ευθυτενή με υψηλόκορμους και ανθεκτικούς βραχίονες.
Επίσης για να επιτυγχάνεται η δυνατόν καλύτερη κάλυψη των υδατικών απαιτήσεων των κλημάτων με παράλληλη ελαχιστοποίηση των απωλειών του νερού εγκαταστήσαμε αυτόματο αρδευτικό δίκτυο με σωλήνες άρδευσης φ16 κατά μήκος των γραμμών που έφεραν μπεκ ελεγχόμενης παροχής νερού για να υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου της συνολικής ποσότητας του νερού που καταναλώνεται, της δοσολογίας, αλλά και του αριθμού και του χρόνου της κάθε εφαρμογής. Επισημαίνεται ότι το νερό είναι πολύ χρήσιμο για το αμπέλι και μπορεί να δίνεται όλες τις εποχές, εκτός από την περίοδο της άνθησης και έως το δέσιμο των καρπών.
Το ξηρό και το χλωρό κλάδεμα στον νέο αμπελώνα θα ξεκινήσει ουσιαστικά από τον δεύτερο χρόνο. Με το ξηρό κλάδεμα το νεαρό κλήμα θα κλαδευτεί από χαμηλά για να αποκτήσει σχήμα, ενώ από τον τρίτο χρόνο και μετά το αμπέλι μας θα κλαδεύεται πλέον συστηματικά στη μορφή που του έχουμε δώσει κάνοντας τομές στα δυο με τρία μάτια για τα κλήματα του βερτζαμιού.
Γνωρίζοντας ότι το αμπέλι για να αποδώσει ποιοτικά, τακτικά και σταθερά απαιτεί τις κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες ξεκινήσαμε αρχές Απριλίου μια από τις πιο κουραστικές καλλιεργητικές εργασίες που είναι το σκάψιμο με το τσαπί, δημιουργώντας τα λεγόμενα κλούμπια, ενώ με τη βοήθεια του σκαπτικού μηχανήματος πραγματοποιήσαμε επιφανειακό φρεζάρισμα στα διαστήματα μεταξύ των γραμμών. Με την βοήθεια των συγκεκριμένων εργασιών τα χώματα έγιναν πιο αφράτα, το αμπέλι πήρε βαθιά ανάσα, ενώ παράλληλα ξεριζώθηκαν και όλα τα αγριόχορτα.
Είναι γεγονός ότι η καλλιέργεια του αμπελιού απαιτεί εκτός από τις παραπάνω καλλιεργητικές φροντίδες και ιδιαίτερους χειρισμούς σε επεμβάσεις φυτοπροστασίας σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του, καθώς το αμπέλι είναι μια καλλιέργεια ιδιαίτερα ευαίσθητη σε αρκετά παθογόνα και εχθρούς. Προκειμένου λοιπόν να αποτρέψουμε προσβολές από το ωίδιο μια από τις σημαντικότερες μυκητολογικές ασθένειες του αμπελιού, εγκαταστήσαμε περιμετρικά του αμπελιού τριανταφυλλιές. Η τριανταφυλλιά σε σχέση με το αμπέλι προσβάλλεται από το ωίδιο τουλάχιστον δέκα ημέρες νωρίτερα πριν προσβληθεί το αμπέλι και ουσιαστικά μας προειδοποιεί για να δράσουμε προληπτικά. Η επέμβαση με το παραδοσιακό θειάφισμα στην αρχή της βλάστησης και ειδικότερα στο στάδιο των 2-3 φύλλων θεωρήθηκε καθοριστική και συνάμα αποτελεσματική για την παραπέρα εξέλιξη της ασθένειας.
Από τον Μάιο και μετά αρχίσαμε τα ραντίσματα με χαλκό για να προστατεύσουμε το αμπέλι από την ασθένεια του περονόσπορου, ελέγχοντας και τον καιρό καθότι αυτός πρέπει να είναι στεγνός και να μην υπάρχει περίπτωση να βρέξει, γιατί σε διαφορετική περίπτωση το αμπέλι θα πρέπει να ραντιστεί ξανά. Ο περονόσπορος είναι μια ασθένεια που δημιουργεί στα φύλλα ανοιχτοπράσινες κυκλικές κηλίδες στην πάνω επιφάνεια των φύλλων γνωστές και ως “κηλίδες λαδιού”. Προληπτικά ραντίσματα με χαλκούχα μυκητοκτόνα όπως χαρακτηριστικά είναι ο βορδιαγάλειος πολτός πραγματοποιήσαμε ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την πίεση της προσβολής, ενώ αυτά συνοδεύονταν και από το παραδοσιακό θειάφισμα με σκοπό να περιορίσουμε το δυνατόν περισσότερο τα συμπτώματα αλλά και τις προσβολές και από μια άλλη εξίσου σημαντική μυκητολογική ασθένεια το βοτρύτη. Πρόκειται για έναν μύκητα που δημιουργεί κυκλικές ή ακανόνιστες κηλίδες στα φύλλα που γρήγορα ξηραίνονται και παίρνουν καστανό χρώμα, ενώ μπορεί να προσβάλλει νεαρούς βλαστούς και σταφύλια δημιουργώντας υγρή σήψη η οποία καλύπτεται από μια χαρακτηριστική γκρίζα μούχλα.
Η σωστή αντιμετώπιση του μικροπεριβάλλοντος του μικρού μας αμπελώνα, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα αν σκεφθεί κανείς ότι τα παραγόμενα προϊόντα είναι φιλικά προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον αφού προέκυψαν χωρίς να χρησιμοποιήσουμε χημικά λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα, φυτοφάρμακα, ορμόνες ή και άλλες εξίσου επικίνδυνες χημικές ουσίες, αφήνοντας ουσιαστικά το κλήμα να μεγαλώσει μέσα στο χρονικό όριο που έχει ρυθμιστεί από τη φύση. Η ηθική δε ικανοποίηση ευελπιστούμε ότι θα γίνει ακόμη μεγαλύτερη όταν μετά το πέρασμα των τεσσάρων πρώτων ετών από την φύτευσή των, τα μικρά αυτά μοσχεύματα θα αποδώσουν το 25-30% της συνολικής τους παραγωγής, τον πέμπτο χρόνο το 50-60% της συνολικής τους παραγωγής , ενώ από τον 6ο χρόνο και μετά τα νεαρά κλήματα θα μπουν σε πλήρη παραγωγή.
Συμπερασματικά λοιπόν και με αφορμή την δημιουργία ενός νέου αμπελώνα με κίνητρο τη φύση, την υγεία, την ποιότητα στη γεύση και το σεβασμό προς το οικοσύστημα, ο παραγόμενος οίνος αν παραχθεί σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας ίσως να φτάσει σε σημείο να μην ευφραίνει μόνο την καρδίαν του παραγωγού, αλλά να ευφραίνει και την τσέπη του, αφού μπορεί να του αποφέρει ένα καλό ετήσιο εισόδημα. Τούτο είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί αφού η βιολογική καλλιέργεια ενός αμπελιού αποτελεί μια σταθερή και ανθεκτική επένδυση στο πέρασμα των χρόνων με το ακαθάριστο εισόδημα των βιολογικών σταφυλιών να μπορεί να φτάσει σύμφωνα με τους ειδικούς τα 2.500€-3.000€/στρ το χρόνο ενώ η παραγωγή ενός νέου ουσιαστικά είδους κρασιού ενδεχομένως να μπορεί να προσφέρει στον παραγωγό και περισσότερες εμπορικές ευκαιρίες για την διάθεση και την αξιοποίηση του.
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι αισθάνομαι απόλυτα περήφανος που αποτελώ απόγονο της Τσουκαλαδιώτικης οικογένειας, της οικογένειας της οποίας οι άνθρωποι ήταν αγωνιστές στα δύσκολα καλντερίμια της ζωής, αγωνιστές και αθλητές με σταθερές αξίες στον δύσκολο στίβο της βιοπάλης, αλλά και άνθρωποι της σκληρής δουλειάς και της αδιαπραγμάτευτης τίμιας αγάπης.
Έδυσε λοιπόν η επίγεια ζωή μιας φουρνιάς “Όμορφων Ανθρώπων Τσουκαλαδιωτών” για να ξεκινήσει μια ευλογημένη Ανατολή μιας άλλης γενιάς Τσουκαλαδιωτών για την οποία είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι τηρεί στο έπακρο τα λόγια του αγαπητού μας συγχωριανού λαογράφου ποιητή και συγγραφέα του Λάμπρου Σ. Βρεττού ο οποίος με γλώσσα απλή, γλαφυρή και ελκτική αναφέρει: “για να πάει κανείς πιο πέρα, πιο μπροστά, πρέπει να γνωρίζει τι έχει γίνει, κι όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζει, τόσο καλύτερα προχωρεί με ασφάλεια με γνώση , με βάθος . Αυτό πιστεύω είναι το βαρύτερο χρέος των ανθρώπων κάθε γενιάς, να αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τους θησαυρούς των πατέρων τους, να βοηθούν στη συγκρότηση ζωντανής παράδοσης και παράλληλα να φροντίζουν για την ανανέωσή της…..”
